6 vragen over het levenstestament

Vraag 1: wat gebeurt er als u niets regelt?

Heeft u niets geregeld en kunt u niet meer handelen? Dan wijst de rechter een bewindvoerder of een curator aan als uw vertegenwoordiger. Vaak stelt de naaste familie dit aan de orde en wordt één van hen tot bewindvoerder of curator benoemd. De vertegenwoordiger moet toestemming vragen aan de rechter voor grote beslissingen en eenmaal per jaar inzage geven in de stand van zaken. In de Brochure curatele, bewind en mentorschap van de Rijksoverheid vindt u goede informatie over deze regelingen.

Bewind of curatele via de rechter heeft voordelen en nadelen. Als nadelen worden wel genoemd: het is een formele procedure, u moet uw persoonlijke problemen aan derden kenbaar maken, de rechter bepaalt uiteindelijk wat hij verstandig vindt. Voordelen zijn: er gelden duidelijke spelregels en de rechter houdt toezicht op de vertegenwoordiger.

Vraag 2: wilt u op een informele manier een vertegenwoordiger aanwijzen?

Het alternatief is dat u zelf regelt dat iemand namens u kan handelen. Dat kunt u doen met een algemene volmacht. U neemt de regie dan zelf in handen en er komt geen rechter aan te pas.

Een algemene volmacht kunt u vastleggen in een notariële akte. Dat is niet verplicht. Maar een door u zelf opgestelde volmacht werkt in de praktijk niet goed. Stel bijvoorbeeld dat uw gemachtigde bankzaken wil regelen. Hoe weten we als bank dan dat de volmacht echt is en niet is vervalst? Hoe weten we dat u wist wat u deed toen u de volmacht opstelde? En hoe kunnen we controleren of u de volmacht niet heeft ingetrokken? Het inschakelen van de notaris voorkomt veel van deze vragen.

Een belangrijke vraag bij een volmacht is het ingangsmoment. Gaat de volmacht direct in, in het vertrouwen dat de gemachtigde alleen in actie komt als het nodig is? Of gaat de volmacht pas in nadat een arts heeft verklaard dat u niet meer kunt handelen? Dit vraagstuk behandelen we hier uitgebreider.

Vraag 3: wat moet uw vertegenwoordiger namens u doen?

Stel dat u van de één op de andere dag uw wil niet meer kenbaar kunt maken. Uw vertegenwoordiger moet dan namens u gaan handelen. In uw belang en volgens uw wensen. Maar weet uw vertegenwoordiger wel wat uw wensen zijn? Wat moet er bijvoorbeeld met uw beleggingen gebeuren als u die zelf niet meer kunt beheren? En stel dat u niet meer thuis kunt wonen, waar zou u dan willen wonen? Vergeet u ook vooral uw ‘digitale leven’ niet.

Een andere grote vraag is wat uw wensen zijn op medisch vlak. Er gelden de nodige nuances bij het vastleggen van deze wensen. In ons artikel “De medische paragraaf in uw levenstestament” leest u daar meer over.

Regelingen die u vastlegt voor de situatie dat u niet meer kunt handelen, noemen we tegenwoordig een levenstestament. Kortom, in een levenstestament legt u vast wie namens u moet handelen, of dat is op basis van bewind/curatele of een volmacht en maakt u uw wensen kenbaar.

Heeft u door alle technische termen moeite om het overzicht te bewaren? In ons artikel “Wat is het verschil tussen een volmacht en een levenstestament?” zetten we de regelingen nog eens duidelijk op een rij.

Vraag 4: wie is een geschikte vertegenwoordiger?

Een belangrijke vraag is wie het best namens u kan handelen. Dat moet een persoon zijn waarin u het volste vertrouwen heeft. Echtgenoten en partners zijn vaak de eerste kandidaat, daarna kinderen of één van hen. Maar het kan ook om een ander familielid gaan of om iemand die het voor zijn werk doet. Bij een volmacht kunt u uw vertrouwenspersoon benoemen. Bij bewind en curatele kunt u in uw levenstestament uw voorkeur kenbaar maken aan de rechter.

U en uw vertegenwoordiger moeten zich realiseren dat het zijn van vertegenwoordiger een grote taak kan zijn. In ons artikel “Wat kan een gemachtigde in een levenstestament voor u betekenen?” leest u daar meer over. Denk hier goed over na en praat erover. Soms is een professionele gemachtigde een passende oplossing. Een gemachtigde met een bijstandsuitkering heeft extra aandachtspunten.

Uw vertrouwenspersoon moet er rekening mee houden dat hij of zij op enig moment rekening en verantwoording moet afleggen aan uw erfgenamen. Het is dan onder meer belangrijk dat een goede administratie is bijgehouden. Verder is het vastleggen van uw wensen ook belangrijk voor uw vertegenwoordiger. Beslissingen over bijvoorbeeld wonen of zorg kunnen grote financiële gevolgen hebben. Het is prettig voor uw vertegenwoordiger als u richtsnoeren heeft meegegeven waarop beslissingen kunnen worden gebaseerd. In ons artikel “Bent u de gemachtigde in een levenstestament? Let dan op deze zaken” bekijken we het levenstestament vanuit het perspectief van een gemachtigde.

Vraag 5: hoe regelt u het toezicht?

Helaas leert de praktijk dat ook vertrouwenspersonen wel eens misbruik maken van het in hen gestelde vertrouwen. Geregeld komen situaties aan het licht waarin een vertegenwoordiger een ‘greep in de kas’ heeft gedaan. Ziet u hier voor een voorbeeld. Dat brengt ons bij de vraag hoe u dat voor uw situatie kunt voorkomen. Bij bewind en curatele houdt de rechter toezicht. Bij een volmacht moet u zelf een regeling treffen. Dit kan bijvoorbeeld door twee gemachtigden of een toezichthouder te benoemen. Binnen de bank noemen we dat het ‘4-ogen-principe’.

Vraag 6: zijn uw wensen uitvoerbaar?

Stelt u zich bij het treffen van regelingen de vraag of ze praktisch uitvoerbaar zijn. Voor een levenstestament is dat bijvoorbeeld relevant als het gaat om bankzaken. Soms wordt geregeld dat twee gemachtigden alles samen moeten doen. De bank kan een dergelijke volmacht niet verwerken. We kunnen bijvoorbeeld niet afdwingen dat deze twee gemachtigden samen pinnen. Met name in oudere levenstestamenten stuiten we nog wel eens op een knelpunt. Onder de vraag “Waar moet u opletten bij het opstellen van een levenstestament?” treft u hier een lijst concrete aandachtspunten aan.

Is voorzienbaar dat uw vertegenwoordiger binnenkort namens u moet gaan handelen? Dan kan het een goed idee zijn om contact te zoeken met de voornaamste partijen waarmee u contact heeft. Wellicht zijn er zaken of aandachtspunten waar uw vertegenwoordiger rekening mee kan houden. Dan kan ook aan het licht komen dat niet elke dienstverlener een levenstestament wil accepteren. Houdt u er verder rekening mee dat het aanmelden van een levenstestament bij de bank een aantal werkdagen tijd vergt. Hier kunt u uw levenstestament bij ons aanmelden.

En bent u aandeelhouder van een BV? Dan is er de vraag wie er over de rekening van de BV kan beschikken. Meer hierover leest u in ons artikel “Uw BV en uw levenstestament”.

Tot slot

We hopen dat we u aanzetten om over deze zaken na te denken. Schuift u het vastleggen van zaken niet te ver voor u uit?

Heeft u al een levenstestament? Bespreekt u deze regeling dan ook eens met uw private banker. Wij hebben een ‘Checklist zorg voor later’ voor u beschikbaar. Dat is een document waarin u uw financiële situatie in kaart kunt brengen en wensen kan opschrijven. Dit kan een praktische aanvulling zijn op uw levenstestament.

Goede bronnen voor meer informatie over het levenstestament zijn deze brochure van de EPN en de internetsite notaris.nl.